In 1998 was het voor het laatst dat in Staphorst de melkbussen werden opgehaald. Naar aanleiding daarvan bezocht het programma Middageditie Staphorst en maakte een reportage over deze bijzondere dag.

Het item begint met zwart-witbeelden van boeren die hun melkbussen aan de straatkant zetten.  Vervolgens interviewt de presentator een Staphorster boerin die uitlegt dat ze nu 30.000 euro moet investeren voor aangepaste machines.

Melkrijders vertellen waarom de melkbussen moesten verdwijnen: Dat de hygiene bij de melkbussen niet kon worden gegarandeerd en dat de melk te warm werd. Natuurlijk vinden ze het jammer dat de melkbussen verdwijnen en ze zullen de gesprekjes met de boeren missen, maar het is niet anders.

Bekijk De Laatste Melkbus (Middageditie) online

Beluister Laatste Melkbus (1998, Radio 1) online

Bekijk De Laatste Melkbus (1999, RTV Oost) online

Bekijk De Laatste Melkbussen (2009, RTV Oost) online


Over de auteur

Middageditie was een dagelijks actualiteitenprogramma van VARA, VPRO en NPS, uitgezonden rond het middaguur. Vijf verschillende presentatoren werkten voor het het programma dat maar vijf jaar bestonde. Middageditie trok ongeveer 200.000 televisiekijkers per dag. Het programma bekeek de actualiteiten met een knipoog, aldus één van de presentatoren Inge Diepman. Het programma stopt als de VARA en NPS ten gevolge van de concessiewet moeten bezuinigen. De prioriteit ligt om die reden bij de avondprogrammering.


In de media

1978-11-3, Reformatorisch Dagblad: 'Melktanks probleem voor kleine bedrijven'
1998-10-28, Trouw: 'Het liefst hadden we nog even doorgemolken'


 


Toelichting
Wendelien Voogd

Staphorst was de laatste gemeente waar nog tot 1999 de melk in melkbussen kon worden aangeleverd. Vanaf de jaren zeventig was de rest van Nederland al overgegaan tot het bewaren van de melk in gekoelde melktanks en in 1990 was er vrijwel geen melkbus meer te bekennen in heel Nederland.

Om het bedrijf geschikt te maken voor het werken met de nieuwe koeltanks, waren veel aanpassingen nodig. Er moest een tanklokaal worden ingericht, leidingen aangelegd van de melkstal naar de tank, er was een spoelbak nodig en vaak moest het erf ook nog verhard worden om het geschikt te maken voor de zware tankwagens. Dit alles werd ook nog eens nauwlettend  in de gaten gehouden door de Keuringsdienst van Waren. Voor kleine boeren betekende dit een enorme investering, die zij vaak – ondanks de subsidies van het ministerie van Landbouw om het bedrijf – niet konden opbrengen.

Hoewel het voor zuivelfabrieken veel voordeliger was om te werken met melktanks - melkaanvoer per melktank leverde al gauw een voordeel op van 2 a 3 cent per liter melk -, bleven er in Staphorst en omgeving steeds zuivelfabrieken bereid bussenmelk te ontvangen. Zo had een melkfabriek uit Nijkerk de bussenmelk uit Staphorst graag, omdat het altijd zeer verse melk was. In tegenstelling tot de tankmelk, die zowel van die morgen, als van de avond ervoor kon zijn. Zuivelfabrieken in andere delen van het land zetten boeren voor het blok en weigerden melk uit bussen langer te verwerken.

Toen het ook in Staphorst en Rouveen niet meer rendabel bleek om bussenmelk te verwerken, kregen de boeren een aantal jaren de tijd om zich op de nieuwe situatie voor te bereiden. Veel oudere boeren vonden de investeringen – ondanks de subsidies - te hoog en grepen het moment aan om te stoppen met het boerenbedrijf.

In het item van Middageditie vraagt de interviewer wat de boerin nu gaat doen met haar ongebruikte melkbussen. ‘Verkopen’, zegt ze. Een kenmerkend antwoord voor Staphorsters die bekend staan om hun handelsgeest. Dus als de melkbussen niet bij de antiekhandel op de Oude Rijksweg staan, of netjes opgepoetst in een blauw geschilderd melk rek aan de zijkant van veel Staphorster boerderijen, dan worden ze in ieder geval nog intensief gebruikt bij het het carbidschieten. Het traditionele vermaak rond oudjaar, dat oorspronkelijk bedoeld was om de boze geesten weg te jagen, waarbij een melkbus wordt gevuld met carbid, afgesloten met een deksel en tot ontploffing gebracht, waardoor de deksel tientallen meters verderop terechtkomt.


 


Terug naar het overzicht

release 30 oktober 1998
vorm televisieprogramma
lengte 58 minuten
regisseur gepresenteerd door Felix Meurders
producent NPS , VPRO en VARA

Deel dit artikel