Een van de zwartste bladzijdes uit de Staphorster geschiedenis is de polio-epidemie, die in het voorjaar van 1971 Staphorst trof. 37 kinderen werden ziek en 5 kinderen overleefden het niet. De massaal bijeengekomen pers richtte zich vooral tegen de ultra-orthodoxe Staphorster dominee Dorsman, die zijn volgelingen voorhield dat het tegen de wil van God is om zich preventief te laten inenten, want: ‘Zij die gezond zijn hebben geen geneesheer nodig; maar zij die ziek zijn’, zoals het boek Mattheus in de Bijbel zegt. Tot een gerechtelijke veroordeling van de dominee, zoals veel journalisten willen, komt het niet en ook een wettelijke verplichting om zich in te enten komt niet door de Kamer. Als gevolg van de recente mazelenepidemie (2013) lijkt de discussie over het verplicht inenten weer op te laaien.

In de media

20-04-1971, Het vrije volk:'Vierde dode door polio'
01-03-1971,Leeuwarder courant: 'Onderzoek naar polio-gevallen in Staphorst'
02-03-1971, De waarheid: 'Polio in Staphorst'
02-03-1971, Leeuwarder courant: 'Anti-serum ligt klaar: Nagenoeg zeker zes polio-gevallen in Staphorst'
02-03-1971, Limburgsch dagblad: 'Onderzoek naar polio in Staphorst'
02-03-1971, De Telegraaf: 'Inenting sluit op religieus verzet Polio in staphorst bij zes kinderen'
03-03-1971, Nederlands dagblad: 'Inentingscampagne voor jeugdige Staphorsters'
04-03-1971, De Telegraaf: 'Meer kinderen met polio in Staphorst'
05-03-1971, De Telegraaf: 'Blijft het bij 9 kinderen? VREES VOOR POLIO VERLAMT STAPHORST Klontjescampagne vandaag van start'
06-03-1971, Nederlands dagblad: 'Een moeder verlaat met naar kinderen het Groene Kruisgebouw in de gemeente Staphorst, waar het sabin-vaccin via suikerklontjes werd toegediend. De maatregelen werden genomen nadat in Staphorst enige gevallen van polio werden geconstateerd.'
06-03-1971, Het vrije volk: 'Geen demonstratie tegen vaccinatie. Staphorst slikt vlot de vaccinklontjes'
08-03-1971, Limburgsch dagblad: 'Polio-actie succes'
08-03-1971, Het vrije volk: 'Opnieuw twee poliogevallen in Staphorst'
09-03-1971, De tijd: 'Nu 13 poliogevallen in Staphorst'
11-03-1971, De Telegraaf: 'Angst voor gillende ambulances Twijfelend Staphorst hield zijn Biddag'
12-03-1971, Amigoe di Curacao: 'Polio-patientjes in Staphorst overleden'
13-03-1971, De Telegraaf: 'Veel Staphorsters van mening: Dominee de zondebok! Wethouder: „Kritiek niet rechtvaardig”
13-03-1971, De tijd: 'Godsdienst of nonchalance. Staphorst rouwt om twee doden.'
16-03-1971, Het vrije volk: 'Twee polioslachtoffers begraven'
16-03-1971, De Telegraaf: 'Volksgezondheid: „Wij gebruiken effectief poliovaccin”'
17-03-1971, De tijd: 'Dominee van Staphorst: God vergist zich nooit'
18-03-1971, Leeuwarder courant: 'Na polio-explosie: Journalist eist strafvervolging ds. Dorsman'
18-03-1971, De Telegraaf: 'Dominee van Staphorst aangeklaagd'
19-03-1971, Leeuwarder courant: 'Overweging staatssecretaris Inenting tegen polio verplicht stellen?'
20-03-1971, Leeuwarder courant: 'Officier: geen mogelijkheid tot justitionele ingreep in Staphorst Geen strafvervolging voor ds. Dorsman'
20-03-1971, De Telegraaf: 'BEZOEK VOOR pOLIOKINDEREN Staphorst huilt bij glazen kooi'
22-03-1971, De tijd: '34 SLACHTOFFERS Hervormde kerk roept op tot inenting polio'
22-03-1971, De Telegraaf: 'Staphorst:34 Jongelui wilden predikant ontvoeren'
24-03-1971, Limburgsch dagblad: 'Burgemeester Nawijn van poliodorp Staphorst: Erg moeilijk te zeggen wat er aan de hand is
26-03-1971, Het vrije volk: 'We zijn de intriges en de achterklap moe' Zes gezinnen willen weg uit Staphorst'
26-03-1971, De Telegraaf: 'Staphorst's ds. Dorsman overspannen'
31-03-1971, Limburgsch dagblad: 'Polio-epidemie in Staphorst is overwonnen'
05-04-1971, Het vrije volk: 'Ds. Dorsman leidt hulp aan polio-patiënten'
12-05-1972, Het vrije volk: 'Tv-prijs voor Avro in Cannes'

Volledige overzicht:  www.kb.nl/search zoekterm ‘polio’

Toelichting
Wendelien Voogd

Bij de eerste ziektegevallen in Staphorst denkt men nog aan nekkramp, maar al snel wordt duidelijk dat Nederland voor het eerst in jaren weer te maken heeft met gevallen van polio. Een massale inentingsactie lijkt aanvankelijk succes te hebben, maar algauw groeit het aantal nieuwe gevallen, van 5 naar 11 en tenslotte 15. (Leeuwarder Courant, 01-03-1971)

Als 2 kinderen zijn overleden en het aantal ziektegevallen inmiddels op 22 staat, wordt de beschuldigende vinger op de dominee gericht. Op biddag meldt de Telegraaf hoe dominee Dorsman zich in stilzwijgen hult en de pers niet te woord wil staan. (Telegraaf, 11-03-1971) Tijdens de begrafenis van een van de slachtoffertjes wordt uitgebreid het gedrag van dominee Dorsman beschreven, die weinig woorden van troost biedt voor de familieleden van de slachtoffers: ’God vergist zich nooit.’ De dominee laat de persfotografen wegsturen: ‘De wereld is wreed. Zelfs hier laat men ons niet met rust.’

Een journalist uit Groningen eist strafvervolging van dominee Dorsman op grond van artikel 48 van het Wetboek van Strafrecht (medeplichtigheid) in samenhang met de artikelen 307 en 308 van het Wetboek van Strafrecht (veroorzaken van dood of lichamelijk letsel door schuld), maar dat blijkt niet mogelijk te zijn. De officier beroept zich daarbij op het feit, dat er geen wettelijke verplichting bestaat voor ouders om hun kinderen te laten vaccineren, zelfs niet op grond van de inentingswet van 1939 (zie http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010618674%3Ampeg21%3Ap003%3Aa0182)

Wethouder Wassebalie, die zelf ook zijn kinderen niet heeft ingeënt, springt voor de dominee in de bres. Ook zonder Dorsman zouden deze strenggelovigen zich niet hebben laten inenten: „Als hij bij wijze van spreken nooit in Staphorst had gepreekt, zouden er nu ook nog vele gewetensbezwaarden zijn. De uiterst streng gelovigen hier geven nu eenmaal hun eigen uitleg aan de bijbel en zij wijken er niet vanaf, daar kan zelfs een dominee niets aan veranderen", zegt wethouder Wassebalie in de Telegraaf. (De Telegraaf,  13-03-1971)

Als er een paar dagen later 29 gevallen zijn, vragen journalisten zich af of wellicht niet het juiste vaccin is gebruikt. Het later ontwikkelde Sabin-vaccin zou effectiever zijn dan het Salk-vaccin, dat in Staphorst wordt gebruikt, maar de Inspectie van de Volksgezondheid ontkent dat. (De Telegraaf, 16-3-1971).

Op 22 maart is het aantal poliogevallen gestegen naar 34. Dan roept de algemene synode van de Hervormde Kerk de kerkenraad van Staphorst op om positief te staan tegenover inenten „om niet medeschuldig te zijn aan de dood of de levenslange invaliditeit van de inwoners van Staphorst". Een beetje laat misschien. (De Tijd, 22-3-1971)

Als het aantal is gestegen tot 37, meldt de Telegraaf dat dominee Dorsman overspannen is en zich in Zeeland teruggetrokken heeft. (De Telegraaf, 26-3-1971)

Eind maart is de epidemie over zijn hoogtepunt heen. In de pers ontstaat de discussie of inenting tegen polio verplicht moet worden gesteld, maar daarvoor zou de Nederlandse grondwet moeten worden aangepast. (Limburgsch dagblad, 31-3-1971)

Op 31 maart meldt het Limburgs Dagblad dat de polio-epidemie in Staphorst is overwonnen. Het dorp maakt de trieste balans op: 37 slachtoffers, waarvan 3 dodelijk. (31-3-1971, Limburgsch dagblad) Het aantal doden zal dan nog oplopen naar  5. Er wordt een noodfonds opgericht voor de slachtoffers van de epidemie en later in het jaar krijgt Wibo van der Linde een prestigieuze televisieprijs in Cannes voor zijn beroemde Televizier reportage over polio in Staphorst. Mede door deze beelden zal Nederland de polio-epidemie in Staphorst niet licht vergeten.

Terug naar het overzicht