Eerste bewegende beelden van de kerkgang in Staphorst. Kerkgang in Staphorst is inmiddels één van de cliche-beelden van Staphorst. Bijna iedere regisseur wil de kerkgang filmen en voor veel toeristen is het een belangrijke bezienswaardigheid. In deze kort film uit 1927 worden Staphorster mannen en vrouwen in klederdracht getoond die op weg zijn naar de kerk. Mannen en vrouwen lopen in groepjes, gescheiden van elkaar. Mannen lopen op klompen. Sommige vrouwen beschermen hun gezicht uit weerzin van de camera.

Over de auteur:

Polygoon ontstond in 1919 onder leiding van Jules Stoop, eerder hoofd documentaire van de Haarlemse filmstudio Hollandia Filmfabriek. Samen met de gebroeders Osche maakte Polygoon in 1921 haar eerste haar eerste grote bioscoopfilm Lentefilm, waarin typische Nederlandse volksgebruiken in het voorjaar aan bod komen. De film doet het commercieel gezien niet al te best in de bioscopen, maar in de pers wordt deze wel positief ontvangen.

Vanaf 1922 begint Polygoon met de productie van bioscoopjournaals, waarmee het de bioscoopbezoeker wil vermaken en informeren.

'Waar zij niet zijn, is niets te doen' is de slogan van het bioscoopjournaal Hollands Nieuws. De slogan verwijst naar de vier cameramannen die voor het journaal van filmfabriek Polygoon door heel Nederland trekken op zoek naar nieuwswaardige gebeurtenissen. Kenmerkend voor de journaals is het gebruik van humor en de positieve benadering in de keuze en presentatie van de onderwerpen. De journaals dienen aan een vaste formule te voldoen, te weten het tonen van 'gebeurtenissen van actueel belang en technische nieuwigheden'. Tegelijkertijd wil men het publiek 'onderrichten en opvoeden door te wijzen op allerlei misstanden'.

Vanaf 1932 krijgen de polygoonjournaals geluid. Het Hollands Nieuws, later omgedoopt tot Neerlands Nieuws, verschijnt tot 1939.

Toelichting
Wendelien Voogd:

Iedere Staphorst-kenner kent de zwart-wit polygoonbeelden van de Staphorster kerkgang. De beelden zijn veel gebruikt in reportages en kom je telkens tegen als geloof en kerk in Staphorst moet worden geillustreerd. Vanwege het fotografeerverbod in Staphorst, dat vanaf 1937 van kracht werd, zijn dit één van de weinige opnames van de Staphorster kerkgang.  

Het zijn maar 80 seconden waarin je de Staphorster mannen en vrouwen ziet passeren, op weg naar de kerkdienst en omdat men vroeger minder frames per seconde kon opnemen dan tegenwoordig, lijken de bewegingen sneller dan ze eigenlijk zijn.

Hoewel er tijdens de opnames uit 1927 nog geen fotografeerverbod bestaat in de gemeente, zie je dat niet iedereen het prettig vindt om gefilmd te worden. Een aantal vrouwen wendt het gezicht af van en sommige vrouwen houden hun hand voor het gezicht. Waarschijnlijk hadden de kerkgangers toen al last van de vele belangstellenden en fotografen die op het wekelijkse ritueel in Staphorst afkwamen.

De Staphorster kerkgang lijkt voor veel buitenstaanders een fascinerend gebeuren. Maar wat is er zo bijzonder aan dit evenement dat zich elke zondag afspeelt? Op zich is het ‘ter kerke gaan’ nauwelijks bijzonder te noemen. Overal in Nederland gaan en gingen mensen op zondag ter kerke. Is het de Staphorsters klederdracht die de kerkgang zo bijzonder maakt? Ook niet. In meerdere plaatsen in Nederland gaat men te kerke in klederdracht. Toch, nergens is zoveel belangstelling als voor de kerkgang in Staphorst.  

Veel schilders namen de Staphorster kerkgang als onderwerp: Jan Sluijters, Joke Plomp en Stien Eelsingh schilderen allemaal Staphorster op weg naar de 'grote Staphorster kerk', waarvan de beelden van Eelsingh het meeste indruk maken: Haar kerkgangers hebben de typische lichaamshouding die de Staphorster kerkgangers, vooral de vrouwen, zo kenmerkt: het bovenlichaam licht naar voren geboden, het hoofd naar beneden en met een lang gestrekte pas. Op deze manier lopen de vrouwen over de kilometerslange 'diek', de aaneensluiting van Oude Rijksweg en Gemeenteweg. De weg die alle boerderijen in Staphorst met elkaar verbindt. Ze lopen in groepjes naar de kerk, waarbij steeds nieuwe bewoners zich zwijgend bij de processie voegen.

Op de een of andere manier heeft de kerkgang van Staphorst iets ritueels, iets gedragens, iets Bijbels bijna. Komt het door de zwijgzaamheid, de manier van lopen, het aanwezige publiek? De zwijgzame processie maakt bij mensen allerlei associaties los: Met veel fantasie doet de optocht denken aan de kruisgang, waarbij de stoet het offer symboliseert op weg naar de slacht en het fotograferende publiek het joelende volk dat de slacht aanmoedigt. Of de vlucht van het Joodse volk uit Egypte, waarbij het zich een pad baant door de woelende zee. Is de processie een soort rituele verbeelding van het uitverkorene offer, waarbij het joelende publiek eigenlijk een onmisbare rol speelt? Is dat wat we zien als we naar de Staphorster kerkgang kijken? Wat het ook is, het is en blijft een indrukwekkend gebeuren, dat respect afdwingt en waar we geen genoeg van kunnen krijgen. Ook al is het maar voor anderhalve minuut.

Terug naar het overzicht