Interview van Fred Emmer met burgemeester Haverkamp in het VARA-programma Espresso naar aanleiding van de volksgerichten in Staphorst, die nationaal en internationaal zo’n schandaal veroorzaakten.

Wat gebeurde er in de nacht van tien op elf november 1961: omstreeks een uur voor middernacht op de avond van de tiende november 1961 stormden tien gemaskerde jongeren het huis van Maarte S. (in andere reportages heet ze Berta S.)  binnen. Zij was een vijfenveertig jaar oude inwoonster van Staphorst. De vrouw werd uit haar slaapkamer gesleurd en op een kar gezet. Vervolgens werd de timmerman Derk T. ontvoerd uit een café in Meppel en gedwongen haar te vergezellen. Omringd door honderden joelende dorpelingen ging het paar in optocht door Staphorst, beschenen door autolampen en winkelverlichting. ‘Overspel, overspel’ klonken de kreten van de toeschouwers, terwijl de jongeren de kar acht kilometer rond Staphorst voortduwden. Vroeg in de ochtend, toen de dorpelingen het paar in een sloot wilden gooien, beloofden de beide ‘schuldigen’ nooit meer met elkaar te zullen spreken. Derk T. werd vrijgelaten en Maarte S. werd onder begeleiding van verschillende jongeren teruggebracht naar huis. (Bron: Digitale bibliotheek voor Nederlandse letteren)

Fred Emmer interviewt de burgemeester van Staphorst een paar dagen na het incident in Staphorst. Hij vraagt zich af waarom de er niet is ingegrepen tijdens die nacht. Burgemeester Haverkamp legt uit dat het tijdstip (zondagmorgen) de eerste reden was om niet op te treden: het zou erg tegen de Staphorster principes ingaan om op ‘de dag des Heeren’ een politiemacht in te zetten en omdat de Staphorsters al gereed stonden met hooivorken, vreesde men voor escalatie.

Fred Emmer vraagt zich af of folkloristische gebruiken, zoals het plaatsen van een schandboog, met geweld de kop in moet worden gedrukt. Burgemeester Haverkamp beaamt dat het moeilijk zal zijn om tradities van de een op de andere dag te doen verdwijnen, maar vindt wel dat de Staphorsters ‘tegen zichzelf beschermd moeten worden: 'De buitenwereld snapt niet meer wat die rare Staphorsters toch uithalen'.

De burgemeester zal nu met wat hij noemt ‘de nozems’ gaan praten en hen erop attenderen dat het de volgende keer niet bij een waarschuwing zal blijven.


Over de auteur

Espresso was een actualiteitenprogramma van de VARA dat tussen juni 1960 en januari 1963 maandelijks werd uitgezonden. Het was de opvolger van de actualiteitenrubriek Mensen, dingen, nu. De interviews in het programma werden gemaakt door onder andere Arie Kleijwegt. Netty Rosenfeld, Jan Leijendekker en Leo Kool. Ook Koos Postema werkte na 1962 mee aan Espresso.

Fred Emmer (Leiden, 23 augustus 1934) was jarenlang het gezicht en het stemgeluid van het NOS Journaal. In 1985 maakte hij de overstap naar Europa TV, een Europees televisiekanaal waarin ook de NOS participeerde. Nadat dit project mislukt was keerde Emmer terug naar het NOS journaal. In 1987 verliet Fred Emmer definitief het NOS journaal. Nadat hij bij het journaal was weggegaan werkte Fred Emmer voor de VPRO en RTL 5. Voor de VPRO presenteerde hij twee seizoenen lang het programma Waskracht. In 1997 vertrok hij daar. Emmer was daarbij diep teleurgesteld 'in het amateurisme bij de veelal jonge makers van 'Waskracht'.'


In de media

2007 (nr. 8) , Historisch Nieuwsblad, 'Erger dan Staphorst'



Toelichting
Wendelien Voogd

In het interview met Fred Emmer noemt burgemeester Haverkamp de aanstichters van het Staphorster volksgericht 'nozems'. Dat is interessant omdat Haverkamp daarmee iets zegt over de zwaarte waarmee het Staphorster incident volgens hem moet worden geschat: geen middeleeuwse heksenjacht of lynchpartij zoals in het Zuiden van de Verenigde Staten, waarmee de nationale en internationale pers de incidenten vergeleken, maar onschuldig gedrag van nozems of oproerkraaiers om de verveling te verdrijven.

Nederland wilde zich in de jaren zestig presenteren als moderne, technologisch ontwikkelde natie. De Staphorster affaire dreigde roet in het eten te gooien en Nederland tien jaar terug te gooien. Door de aandacht die het dorp in de buitenlandse pers had gekregen leek heel Nederland zo primitief als Staphorst. Door de affaire in Staphorst terug te brengen tot een actie van zich vervelende nozems, hoopte de burgemeester het kwaad enigszins te beperken.


 


Terug naar het overzicht

release 17 november 1961
vorm televisieprogramma
lengte 8 minuten
regisseur Fred Emmer
producent VARA

Deel dit artikel